Astronomi Nedir ?
Astronomi Nedir ?
Evrenin ve evrendeki gök cisimlerinin meydana gelişini, yapısını, bulundukları yerleri, hareketlerini, geçirdikleri değişiklikleri ve gelecekte meydana gelebilecek olayları açıklamayı amaç edinen bilim dalıdır.
Kısaca astronomi; evrenin ve evrendeki gök cisimlerinin meydana gelişini, yapısını ve hareketlerini geçmişten geleceğe doğru inceleyen bilim dalıdır.
Pratik Astronomi:
Astronomi araç ve gereçlerinin yapımı ve kullanılmasını, gözlem metotlarını, gözlem hatalarının yok edilmesini, zaman, enlem ve boylam tayini gibi problemleri konu edinir.
Astronometri (Pozisyon astronomisi):
Gökcisimleri arasındaki mevcut geometrik bağıntıları, uzaklıkları, büyüklük ve boyutları, gerçek ve görünen yerlerini, hareketlerine ait metrik bağıntıları araştırır.
Gök Mekaniği (Teorik astronomi - Gravitasyon astronomisi):
Gökcisimlerinin, çekim kuvvetleri etkisi altında yapacakları hareketleri, mekanik kânunlar yardımıyla incelenir. Bu incelemeye matematik vefizik de katılır. Örneğin: Gezegenlerin ve kuyruklu yıldızların yörünge tayinleri ve bu gökcisimlerinin yörüngelerinin değişme sebeplerini araştırır.
Astrofizik:
Her gökcismi değişik fiziksel yapı ve konumlarda bu lunur. Gökcisimlerinin fiziksel yapılarını, yani yüzey sıcaklığı, par laklıkları, iç yapıları, atmosferindeki basınç, gibi konuları inceler. Diğer deyimle Astrofizik; fizik metotları ile gökcisimlerinin özelliklerini araştırır.
Tayfsal (Spektroskopik) Astronomi :
Bütün gökcisimlerinin spektrumlarına ait analizler yardımıyla onların yoğunluk, basınç, sıcaklık durumu ile atmosferinin yapısını ve bileşimi, yapıyı oluşturan maddenin cinsini ve madde yoğunluğunu yani kimyasal yapısını araştırır.
Radyo Astronomi :
Bütün gökcisimlerini özellikle, evrenin yapısına ait sorunları radyo dalgaları yardımıyla inceleyen, astronominin yeni bir dalıdır. Bu yolla ışığın bize ulaşamadığı ve geçemediği evrenin derinliklerinde bulunan alanlar ve bu bölgelerdeki gökcisimleri; bulutlu, sisli, yağmurlu havalarda yani her türlü at-mosfer şartları altında bile sürekli olarak çalışabilen radyo teleskoplar yardımıyla incelenmektedir.
Astrojeoloji :
Özellikle akanyıldızların (meteor) konu eden bö-lümdür. Göktaşlarının (meteorit) ve gözle görülemeyecek kadar küçük olan göktaşçıklarının (mikrometeorit) oluşum ve gelişimlerini konu edinir.Bu konudaki araştırmalar çoğaldıkça, astronominin bu bölümü daha da gelişecek, bunun sonucunda da, bu güne kadar açıklanması ya-pılmamış olan bazı Jeolojik olayların oluşum ve gelişimleri belirlenmiş olacaktır.
Astrobiyoloji :
Gökcisimlerinde canlı hayatın hangi şartlarda mümkün olduğunu veya olabileceğini konu edinir.
Seyir Astronomisi :
Deniz ve hava trafiği için gerekli olan pratik astronomi bilgileri ve haritalar yapımı konularında araştırmalar yapar.
Gökyüzü
Gözümüzün görebildiği sınıra kadar olan, mavi kubbe, gök, gök kubbe, sema.
Ufuk
Gök kubbenin yerle birleştiğini gördüğümüz ve bir çeşit sınır vazifesini gören bu çembere ufuk denir.
Uzay ( Feza )
İnsanın gözlem araçları ile ulaşabildiği noktalar arasındaki varlık alanıdır. Başka bir ifade ile, bütün gökcisimlerinin içinde bulunduğu büyük boşluk, feza.
Evren ( Kainat )
İnsanın gerek araçlarla gerekse de düşüncesi ile ulaşabildiği varlık alanın tümüdür. Başka bir ifade ile, bütün yıldızlan, yıldız kümelerini, gökadalarını, bulutumsuları içine alan maddeyle dolu uzayın bütünü, kâinat, âlem. Uzayla evren arasındaki farkı şöyle de özetleyebiliriz. uzay ; bir apartmandaki daireler, merdivenler, koridorlar, odalarken, evren ise apartmanın bütünü yani kendisidir.
Gök Cismi
Evreni oluşturan, belirli bir şekli olan, maddesel varlıklara gök cismi denir.
Gök Küresi
Bir gözlem yerinde, ufkumuzun üst tarafındaki gök kubbesi ile alt tarafındaki öteki gök kubbenin, birleşerek meydana getireceği tam küreye gök küresi adı verilir.
Gözlem Evi ( Rasathane )
Gözlemlerin yapıldığı, gözlem için gerekli araç ve gereçlerin bulunduğu ve kullanıldığı, kütüphanesi ve yönetimi bulunan kuruluşa gözlem evi denir.
Astronom
Astronomi ile uğraşan bilim adamına astronom denir.
Astronomi Birimi ( AB )
Yerküre ile güneş merkezi arasındaki ortalama uzaklık birim olarak seçilirse, bu uzaklığa astronomi birimi (AB) denir
* Astronomi Birimi (AB) = Yer-Güneş uzaklığı= 1.5x1011 m
* Işık yılı (Iy) = 63240 AB= 9.5x1015 m
* Parsek (pc) = 206265 AB = 3.1x1016 m =3.26 Iy
ışık Yılı (Iy)
Işığın bir yılda alacağı yolun uzaklığı birim olarak seçilirse, buna bir ışık yılı denir.
Işık hızı = 3x108 m/s
1 Bir ışık yılı = 9,46x1015 m
Parsek ( pc )
Gök cisimlerine ait bir uzunluk birimidir.
1 parsek = 3,2616 ışık yılı (Iy) = 30,857x1012 km
Angström Å
Işığın dalga boyu ölçümünde kullanılan bir ölçü birimidir.
1 Å = 10-10 m
Kadir
Parlaklık ölçüsü birimi kadir olarak adlandırılır.Kadir değeri negatif ,0 ve pozitif değerler alabilir.Parlaklık, pozitiften negatife doğru kaydıkça artmaktadır.İki tür parlaklık vardır.
Görünen Parlaklık ( m ) : Göz dürbün teleskop gibi ışık alıcısına ulaşan ışığın parlaklık değerine görünen parlaklık(m) denir.Bunun için kutup yıldızının görünen parlaklığı +2,12 kadir kabul edilerek yıldızın parlaklığı kutup yıldızıyla karşılaştırılarak görünen parlaklık tesbit edilir.
Güneşin görünen parlaklığı : m = -26,84 kadir
Aldebaran görünen parlaklığı : m = -1,06 kadir
Antares görünen parlaklığı : m = +1,22 kadir
Sirius görünen parlaklığı : m = -1,58 kadir
Mutlak Parlaklık ( M ) : Yıldızların uzaklığına göre değişmeyen parlaklık birimidir.Bir yıldızın 10 parsek uzaklıkta düşünüldüğü zaman sahip olduğu parlaklık değerine o yıldızın mutlak parlaklığı denir.
Güneş'in mutlak parlaklığı M = +4,85 kadir
Aldebaran yıldızının mutlak parlaklığı M = -0,1 kadir
Siurius A yıldızının mutlak parlaklığı M = +1,3 kadir
Yıldız
Kızgın gazlardan oluşan etrafına ısı ve ışık yayan parlak gök cisimlerine yıldız denir. Güneşimizin bir yıldız olduğunu söylemeye gerek yok herhalde...
Kuyruklu Yıldız
Kuyruklu yıldızlar aslında bir yıldız değildir. Bir çekirdek ve onun etrafında parlak saç kısmı ve bir kuyruktan meydana gelen ve ilerledikleri büyük elips yörüngelerde belirli zamanlarda güneşin yakınından da geçen küçük gök cisimleridir. Çekirdeğinde bulunan su buzu, hidrojen karbon, azot ve oksijen gibi hafif maddeler bulunur. Kuyruklu yıldız Güneşe yaklaştıkça sıcaklığın tesiriyle yapısında bulunan bu maddeler gaz durumuna geçerek kuyruklu yıldızın saçını yani bir nevi atmosfer meydana getirir. Güneş ışığının etkisiyle atmosferden ayrılan gaz ve toz partikülleri güneşin aksi istikametinde çekirdekten uzaklaşırlar. Kuyruklu yıldızının kuyruğunun kaynağı da budur. Kuyruklu yıldızlar, Güneş ışığını yansıtarak parlarlar.
Çift Yıldız
Karşılıklı çekim atkileri altında, haraket eden yıldız çiflerine çift yıldız adı verilir.Gökyüzündeki yıldızların yaklaşık yarısı çift yıldızdır.Öyle çift yıldızlar var ki ortak kütle merkezi etrafında dönerlerken yıldızların yüzeyleri birbirine değer.
Meteor ( Akan yıldız )
Yerküre atmosferine girince sürtünmeden dolayı akkor haline gelen ve ardından bir ışık çizgisi bırakarak geçen gök cisimlerine meteor denir.
Meteorit ( Göktaşı )
Yörüngeleri atmosfere rastladığında, yer çekiminin etkisiyle sürtünmeden dolayı bir ışık çizgisi bırakarak Yeryüzüne düşen gök cisimlerine meteorit adı verilir.
Asteroid
Güneşin etrafında dönen gezegene benzeyen küçük gök cisimlerine asteroit denir.
Gezegen
Çevresine ısı ve ışık yaymayan, sadece etraflarında dolaştıkları yıldızlardan, gelen ışıkları yansıtan gök cisimlerine gezegen adı verilir.
Uydu
Kendisi ısı ve ışık kaynağı almayıp sadece çevresinden aldığı ışığı yansıtan gezegenlere bağlı gök cisimlerine uydu denir.
Galaksi
Uzayda milyonlarca yıldızın, geniş bir alanda, bir arada bulunması ile oluşan yıldız kümelerine galaksi denir.
Nebula ( Bulutsu )
İleride yıldız veya gezegen meydana getirebilecek yoğun gaz ve toz bulutlarına nebula adı verilir.
Beyaz Cüce
Kütlesi Chandrasekhar limitinin (1,4 Güneş kütlesi ) altında olan, küçük kütleli yıldızların çekimsek çökmeye uğramış, bir yıldızın evriminin son safhasına beyaz cüce adı verilir.
Nova
Eğer evriminin son aşamasına ( beyaz cüce ) gelmiş bir yıldız bir çift yıldız kütle merkezi etrafında dönerlerken birinden diğerine gaz akımı oluşur.Bu gaz akımının yıldız yüzeyinde birikmesiyle termonükleğer tepkimeler nova patlamaları başlar işte bu durumdaki çift yıldızlara nova adı verilir.
Süpernova
Kütlesi Chandrasekhar limitinin (1,4 Güneş kütlesi ) üzerinde olan yıldızların, evriminin son basamağın da, yıldız içindeki tüm maddeleri, büyük bir hıla uzaya fırlatarak çok büyük bir patlamayla son bulur.Bu patlamaya süpernova patlaması denir.Süper nova patlamasından geriye merkezdeki nötron yıldızı kalır.
Nötron Yıldızı
Kütlesi Chandrasekhar limitinin (1,4 Güneş kütlesi ) üzerinde olan yıldızların, evriminin son basamağın da, süpernova patlaması meydana gelir. Bu patlamadan geriye küçük bir hacme sığmış nötronca zengin bir çekirdek kalır.bu süpernova kalıntısına nötron yıldızı adı verilir.
Karadelik
Kütlesi Chandrasekhar limitinin (2,5 Güneş kütlesi ) üzerinde olan yıldızlar kendisinin dev, affetmeyen basıncı altında çöker, büzülür. Her yönden basınç yapan bin milyarlarca ton ağırlığındaki yanıp bitmiş yıldız maddesi yıldızın gittikçe küçülmesine neden olur. Gerçekte tüm yıldız tek bir noktada varlığını yitirir. Bu çökme sırasında yıldızın çevresindeki çekim alanı öylesine güçlüdür ki, uzayın ve zamanın dokusu kendi üzerine katlanır ve yıldız tam anlamı ile evrenden yok olur.İşte bu gök cismine (?) karadelik denir.
Asteroid Kuşağı
Güneş etrafıda dönen gezegenlere benzeyen küçük gök cisimlerine asteroid adı verilir.Güneş etrafında dolanan asteroitlerin çoğunluğu Mars ile Jüpiter'in yörüngeleri arasındaki bölgede bulunur.Mars ve Jüpiter'in arasındaki kuşakta bulunan asteroidlerin yörüngeleri gezegenlere benzer.Bu küçük asteroidlerin sayısı 50000 civarındadır.Asteroidlerin meydana gelişi henüz tam olarak bilinmemektedir.
1
|
