10-23-2014, 07:31 PM
Temel .
Türk Fıkra Kahramanı
Karadeniz insanının gülen yüzünü ve espri kabiliyetini simgeleyen bir fıkra tipidir. Yaşayan bir fıkra tipi olan 'Temel' tipi mizah geleneğimize katkılar sağlar. Bulduğu pratik çözümler, saflığı, temizliği ve bölge insanının toplumsal eleştiri felsefesini yansıtır.
TEMEL FIKRALARINDA “YARDIMCI ERKEK OYUNCU DURSUN” UN İŞLEVİ
Sıla AKDENİZ*
Millî Folklor, 2007, Yıl 19, Sayı 75
Fıkralar, edebî türler içinde gündelik hayatımıza bealki de en çok girmiş ürünlerdir. Yeni oluşan arkadaşlıklara bir tebessüm katmak, gergin iş ortamlarını yumuşatmak, bazen örnekler vermek için sürekli başvurulan küçük hikâyelerdir. Bu türün içinde ise “Temel Fıkraları” bambaşka bir konumdadır. Temel fıkraları sürekli kendini güncelleyen sözlü ve artık yazıya geçmiş ürünlerdir. Bunun yanı sıra günümüzün en büyük paylaşım alanı olan İnternette binlerce “temel fıkrası” yazılı halde bulunmaktadır. Bu durum bile bu fıkraların ne kadar geniş bir sahaya yayıldığını gösterir. Adlandırmanın aksine bu fıkraların kahramanı sadece Temel değildir; bir de ona maceralarında eşlik eden, yardımcı erkek oyuncu olan Dursun vardır. İşte bu ödevde de Temel- Dursun ilişkisine değinilecek, başka fıkralarda bulunmayan bu “ikili kahramanlık” üzerinde durulacaktır. Bu durumun geleneksel Türk tiyatrosundaki temeli gösterilip, buradan yapılacak çıkarımlarla bu fıkralarda “Dursun”un işlevi açıklanacaktır.
Fıkra ile ilgili bir ödev yapılırken herhalde ilk yapılacak şey mizahın ve fıkranın tanımlarını yapmak olmalı. Gülmecenin, mizahın tanımı ile girelim söze. Mehmet Bayrak’ın Halk Gülmecesi kitabında aktardığına göre mizah ustalarından Aziz Nesin gülmeceyi şöyle tanımlıyor: Gülmece, seslendiği insanı, hangi oranda olursa olsun, sağlıklı olarak güldürebilen her şeydir. Çünkü güldürmek, gülmecenin [esas] işlevidir.
Gülmecede bulunabilecek her türlü niteliklerin, görevlerin hepsi, güldürmek işlevinden sonra gelir. Bir oranda olsun güldürmeyen bir şey, gülmece değildir (13). Bu tanıma göre “Temel fıkraları”nı kesinlikle “gülmece” olarak nitelendirebiliriz; çünkü “temel fıkralarının” hepsinin bahsi geçen “bir oranda”n daha çok güldürdüğü ortak bir görüştür.
Ali Öztürk Türk Anonim Edebiyatı isimle kitabında fıkrayı yaşanmış olaylardan konusunu ve malzemesini alan, kısmen yazıya geçmiş olmakla beraber sözlü gelenekte yaşayarak gelişen edebi bir tür olarak tanımlar(221). Dursun Yıldırım ise Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları isimli çalışmasında fıkranın malzemesi dile dayanan sözlü edebiyat mahsulleri arasında şekil ve muhteva bakımından kendine has karaktere sahip müstakil bir edebi tür olduğunu belirtir( 1). Bayrak ise fıkranın evrenselliğine değinir.
Türk Fıkra Kahramanı
Karadeniz insanının gülen yüzünü ve espri kabiliyetini simgeleyen bir fıkra tipidir. Yaşayan bir fıkra tipi olan 'Temel' tipi mizah geleneğimize katkılar sağlar. Bulduğu pratik çözümler, saflığı, temizliği ve bölge insanının toplumsal eleştiri felsefesini yansıtır.
TEMEL FIKRALARINDA “YARDIMCI ERKEK OYUNCU DURSUN” UN İŞLEVİ
Sıla AKDENİZ*
Millî Folklor, 2007, Yıl 19, Sayı 75
Fıkralar, edebî türler içinde gündelik hayatımıza bealki de en çok girmiş ürünlerdir. Yeni oluşan arkadaşlıklara bir tebessüm katmak, gergin iş ortamlarını yumuşatmak, bazen örnekler vermek için sürekli başvurulan küçük hikâyelerdir. Bu türün içinde ise “Temel Fıkraları” bambaşka bir konumdadır. Temel fıkraları sürekli kendini güncelleyen sözlü ve artık yazıya geçmiş ürünlerdir. Bunun yanı sıra günümüzün en büyük paylaşım alanı olan İnternette binlerce “temel fıkrası” yazılı halde bulunmaktadır. Bu durum bile bu fıkraların ne kadar geniş bir sahaya yayıldığını gösterir. Adlandırmanın aksine bu fıkraların kahramanı sadece Temel değildir; bir de ona maceralarında eşlik eden, yardımcı erkek oyuncu olan Dursun vardır. İşte bu ödevde de Temel- Dursun ilişkisine değinilecek, başka fıkralarda bulunmayan bu “ikili kahramanlık” üzerinde durulacaktır. Bu durumun geleneksel Türk tiyatrosundaki temeli gösterilip, buradan yapılacak çıkarımlarla bu fıkralarda “Dursun”un işlevi açıklanacaktır.
Fıkra ile ilgili bir ödev yapılırken herhalde ilk yapılacak şey mizahın ve fıkranın tanımlarını yapmak olmalı. Gülmecenin, mizahın tanımı ile girelim söze. Mehmet Bayrak’ın Halk Gülmecesi kitabında aktardığına göre mizah ustalarından Aziz Nesin gülmeceyi şöyle tanımlıyor: Gülmece, seslendiği insanı, hangi oranda olursa olsun, sağlıklı olarak güldürebilen her şeydir. Çünkü güldürmek, gülmecenin [esas] işlevidir.
Gülmecede bulunabilecek her türlü niteliklerin, görevlerin hepsi, güldürmek işlevinden sonra gelir. Bir oranda olsun güldürmeyen bir şey, gülmece değildir (13). Bu tanıma göre “Temel fıkraları”nı kesinlikle “gülmece” olarak nitelendirebiliriz; çünkü “temel fıkralarının” hepsinin bahsi geçen “bir oranda”n daha çok güldürdüğü ortak bir görüştür.
Ali Öztürk Türk Anonim Edebiyatı isimle kitabında fıkrayı yaşanmış olaylardan konusunu ve malzemesini alan, kısmen yazıya geçmiş olmakla beraber sözlü gelenekte yaşayarak gelişen edebi bir tür olarak tanımlar(221). Dursun Yıldırım ise Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları isimli çalışmasında fıkranın malzemesi dile dayanan sözlü edebiyat mahsulleri arasında şekil ve muhteva bakımından kendine has karaktere sahip müstakil bir edebi tür olduğunu belirtir( 1). Bayrak ise fıkranın evrenselliğine değinir.